تحلیل و بررسی معماری قلعه های دوره قاجاریه در ایران؛ نمونه مورد مطالعه قلعه والی در استان ايلام

دوره 3، شماره 22، اردیبهشت 1400، صفحات 14 - 1

نویسندگان : سیدمهدی رسولی * و حامد احمدی

چکیده :
از آنجا که میدانیم معماری ایرانی همواره از اولین و کامل ترین نوع معماری از ابتدا تا به حال بوده است و در بعضی منابع ایران را به عنوان اولین سکونتگاه بشر می‌دانند. کشور ایران به لحاظ موقعیت استراتژیکی خاورمیانه و منابع طبیعی فراوان، همواره مورد تهاجم دیگر کشورها قرار گرفته است. از این رو معماری ایرانی مملو از انواع مختلفی قلعه می‌باشد، که به چند مدل دشتی و کوهستانی، و به منظورهای حکومتی، نظامی، دفاعی، امنیتی، کاخ و سکونتی احداث شده‌اند. مطالعه سازماندهی فضایی عناصر معماری و شهری بافت های تاریخی، حکایت از نظم دقیق و حساب شده در این عناصر می باشد. نظمی که در طی سالیان و بر اساس تجارب گذشته، نسل به نسل منتقل شده و به دوره ی قاجاریه رسیده است که این نشان دهنده هماهنگی بافت تاریخی در عناصر و تشکیلات ساخت و ساز بناها و به خصوص قلعه‌ها است. معماری دوره قاجار، هم به لحاظ عملکردی و هم به لحاظ زیباشناسی، از غنای اصیل معماری ایرانی برخوردار بوده است. معماری قلعه والی در استان ایلام از عوامل فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و هنری عصر خود بی‌نصیب نبوده و نمود عینی این اثرگذاری، در تاروپود معماری قلعه از جمله در طراحی، پلان، تزیینات هنری و... قابل مشاهده است. به طور کلی تحقیقات نشان می‌دهد که با وجود برخی تأثیرگذاری معماری غرب در دوره قاجاریه، کماکان معماری این عمارت بر پایه اصول بنیادین معماری ایرانی مانند اصل درونگرایی، محرمیت و توجه به هنرهای اصیل ایرانی مانند تزیینات آجرکاری، کاشی کاری و نیز ساخت و احداث حوض خانه‌ها و ارسی‌ها و... استوار بوده است.

کلمات کلیدی :
معماری ایرانی- معماری قاجاریه- معماری قلعه‌ها- قلعه والی