تحلیل حق کسب و پیشه در قانون، دکترین و نظریه ها و آرای قضایی

دوره 3، شماره 27، مهر 1400، صفحات 49 - 30

نویسندگان : صحبت الله سلطانیان و محمّدمهدی کریمی نیا * و مجتبی انصاری مقدم

چکیده :
برخی «سرقفلى»را به «حقى كه بازرگان و كاسب نسبت به محلى پيدا مى‏كند به جهت تقدم در اجاره، شهرت، جمع آورى مشترى و غيره» تعريف کرده ‏اند. اين تعريف در واقع تبيين و توضيح موردى است كه ما به عنوان حق كسب و پيشه و تجارت مى‏شناسيم. مؤلفان مذكور به معناى حقوقى و تخصصى كلمه‏ى «سرقفلى» توجه ننموده‏اند، بلكه درصدد بيان مفهوم عرفى و متداول آن بوده‏اند. برخی ازبزرگان علم حقوق، سرقفلى را در مفهوم عام و جهانى آن چنين تعريف مى‏كند: «حقى است بر مشتريان دايم و سرمايه‏ى تجارتخانه (و ادامه مى‏دهد:) اين حق را در فارسى «مايه‏ى تجارت» مى‏توان ترجمه كرد... ولى سرقفلى در حقوق ايران مفهومى بدين وسعت ندارد. حق سرقفلى، كه قانون روابط موجر و مستأجر از آن به «حق كسب يا پيشه يا تجارت» تعبير كرده است، حقى است كه به موجب آن مستأجر متصرف در اجاره كردن محل كسب خود بر ديگران، مقدم شناخته مى‏شود و در عرف بازار نيز وقتى مى‏گويند: سرقفلى مغازه‏اش را فروخت؛ يعنى آن را تخليه كرد و به ديگرى واگذار نمود و اين مفهوم هيچ گاه شامل انتقال سرمايه تاجر و نام تجارى او نمى‏شود». به نظر مى‏رسد اين مناقشات به حسب ظاهر از خلط غيرلازم و شايد هم نادرست «سرقفلى» با «حق كسب و پيشه و تجارت» ناشى شده باشد.که به صورت خلاصه بررسی خواهد شد.

کلمات کلیدی :
حق سرقفلی، کسب وپیشه، تجارت، تخلیه