دوره و شماره : آماده انتشار

نویسندگان : زهرا فایض* ¹، نازیلا خطیب زنجانی ²

چکیده :
در سال‌های اخیر، توسعه فناوری‌های هوشمند به ویژه هوش مصنوعی تحول عمده‌ای در حوزه آموزش الکترونیکی ایجاد کرده است. معلم مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در محیط‌های یادگیری هوشمند، توانایی تسهیل تعامل، شخصی‌سازی یادگیری و افزایش انگیزه یادگیرندگان را دارد. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر استفاده از معلم مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی بر مشارکت فعال دانش‌آموزان در کلاس‌های آنلاین انجام شد. جامعه آماری این تحقیق شامل 2500 دانش‌آموز مقاطع اول و دوم متوسطه شهرستان نیریز در سال تحصیلی 1403–1404 بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تناسبی، 338 نفر انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه مشارکت فعال دانش‌آموزان، مصاحبه‌های نیمه‌ساختارمند و لاگ سیستمی جمع‌آوری شدند. نتایج تحلیل‌های کمی نشان داد که استفاده از معلم مجازی با مشارکت فعال دانش‌آموزان همبستگی مثبت و معناداری دارد .(r = 0.49, p < 0.001) همچنین، نتایج رگرسیون خطی چندگانه نشان داد که حدود 24% از واریانس مشارکت فعال دانش‌آموزان را می‌توان توسط متغیر استفاده از معلم مجازی پیش‌بینی کرد. یافته‌های کیفی نیز برجسته کردند که معلم مجازی با ایجاد فرصت‌های تعامل دائمی، احساس حضور اجتماعی را در دانش‌آموزان افزایش داده و نقش مهمی در کاهش اضطراب یادگیری و افزایش انگیزش داخلی دانش‌آموزان دارد. با این حال، دانش‌آموزان به محدودیت‌هایی چون عدم طبیعی بودن تعامل، محدودیت در درک سوالات پیچیده و وابستگی به فناوری انتقاد کردند. در نهایت، پیشنهاد شد که معلم مجازی نباید به عنوان جایگزین معلم انسانی، بلکه به عنوان یک مساعد یادگیری هوشمند در کنار معلم انسانی به کار گرفته شود. همچنین، لزوم بهبود الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی و شخصی‌سازی بیشتر محتوای آموزشی برای تطبیق با سبک یادگیری فردی برجسته شد. این تحقیق ضمن تأیید تأثیر مثبت معلم مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی بر مشارکت فعال دانش‌آموزان، همچنین نشان داد که این تأثیر تحت تأثیر عوامل متعددی چون سن، مقطع تحصیلی، جنسیت و سابقه یادگیری آنلاین قرار دارد.

کلمات کلیدی :
معلم مجازی، هوش مصنوعی، مشارکت فعال دانش‌آموزان، یادگیری آنلاین