تحلیل حق کسب و پیشه در قانون، دکترین و نظریه ها و آرای قضایی
دوره 3، شماره 27، مهر 1400، صفحات 49 - 30
1 قاضی دادگستری
2 استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم،
3 دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد، پژوهشگر مطالعات اسلامی و مدرس دانشگاه
چکیده :
برخی «سرقفلى»را به «حقى كه بازرگان و كاسب نسبت به محلى پيدا مىكند به جهت تقدم در اجاره، شهرت، جمع آورى مشترى و غيره» تعريف کرده اند. اين تعريف در واقع تبيين و توضيح موردى است كه ما به عنوان حق كسب و پيشه و تجارت مىشناسيم. مؤلفان مذكور به معناى حقوقى و تخصصى كلمهى «سرقفلى» توجه ننمودهاند، بلكه درصدد بيان مفهوم عرفى و متداول آن بودهاند. برخی ازبزرگان علم حقوق، سرقفلى را در مفهوم عام و جهانى آن چنين تعريف مىكند: «حقى است بر مشتريان دايم و سرمايهى تجارتخانه (و ادامه مىدهد:) اين حق را در فارسى «مايهى تجارت» مىتوان ترجمه كرد... ولى سرقفلى در حقوق ايران مفهومى بدين وسعت ندارد. حق سرقفلى، كه قانون روابط موجر و مستأجر از آن به «حق كسب يا پيشه يا تجارت» تعبير كرده است، حقى است كه به موجب آن مستأجر متصرف در اجاره كردن محل كسب خود بر ديگران، مقدم شناخته مىشود و در عرف بازار نيز وقتى مىگويند: سرقفلى مغازهاش را فروخت؛ يعنى آن را تخليه كرد و به ديگرى واگذار نمود و اين مفهوم هيچ گاه شامل انتقال سرمايه تاجر و نام تجارى او نمىشود». به نظر مىرسد اين مناقشات به حسب ظاهر از خلط غيرلازم و شايد هم نادرست «سرقفلى» با «حق كسب و پيشه و تجارت» ناشى شده باشد.که به صورت خلاصه بررسی خواهد شد.
برخی «سرقفلى»را به «حقى كه بازرگان و كاسب نسبت به محلى پيدا مىكند به جهت تقدم در اجاره، شهرت، جمع آورى مشترى و غيره» تعريف کرده اند. اين تعريف در واقع تبيين و توضيح موردى است كه ما به عنوان حق كسب و پيشه و تجارت مىشناسيم. مؤلفان مذكور به معناى حقوقى و تخصصى كلمهى «سرقفلى» توجه ننمودهاند، بلكه درصدد بيان مفهوم عرفى و متداول آن بودهاند. برخی ازبزرگان علم حقوق، سرقفلى را در مفهوم عام و جهانى آن چنين تعريف مىكند: «حقى است بر مشتريان دايم و سرمايهى تجارتخانه (و ادامه مىدهد:) اين حق را در فارسى «مايهى تجارت» مىتوان ترجمه كرد... ولى سرقفلى در حقوق ايران مفهومى بدين وسعت ندارد. حق سرقفلى، كه قانون روابط موجر و مستأجر از آن به «حق كسب يا پيشه يا تجارت» تعبير كرده است، حقى است كه به موجب آن مستأجر متصرف در اجاره كردن محل كسب خود بر ديگران، مقدم شناخته مىشود و در عرف بازار نيز وقتى مىگويند: سرقفلى مغازهاش را فروخت؛ يعنى آن را تخليه كرد و به ديگرى واگذار نمود و اين مفهوم هيچ گاه شامل انتقال سرمايه تاجر و نام تجارى او نمىشود». به نظر مىرسد اين مناقشات به حسب ظاهر از خلط غيرلازم و شايد هم نادرست «سرقفلى» با «حق كسب و پيشه و تجارت» ناشى شده باشد.که به صورت خلاصه بررسی خواهد شد.
کلمات کلیدی :
حق سرقفلی، کسب وپیشه، تجارت، تخلیه
حق سرقفلی، کسب وپیشه، تجارت، تخلیه